Kahramanmaraş 6 Şubat’ta 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki sarsıntıyla sarsıldı. 10 vilayette hayat yerle bir oldu, 50 bine yakın kişi ömrünü yitirdi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Fırat Üniversitesi’nden bilim insanları bölgede araştırmalar gerçekleştiriyor. Araştırmaya göre
Doğu Anadolu Fayı’nın, Pazarcık fay kolunun tarihi kayıtlara nazaran en son 1513 yılında kırıldığı düşünülüyor. Fay hafriyatında yapılan tarihlendirme tahlilinin sonu çıktığında bu bilgi mutlaklaşmış olacak.
Yüzey kırığı 5 metre yer değiştirdi
Amaçlarının Pazarcık fayı üzerinde yaşanmış eski sarsıntıları tarihlendirmek olduğunu aktaran Uçarkuş, “Hem gölde karotlarla sondajlar yaparak hem de karada hafriyatlar yaparak disiplinli bir çalışma süreci yürütüyorduk. Gölbaşı’nda fayı çok hassas haritaladığımız bir alanda birinci kazımızı yaptık.
Yaşanan bir evvelki zelzelenin yerini bulduk. 4 ay sonra Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar meydana geldi. Yüzey kırığını haritalamaya gittiğimizde kırığın bizim yaptığımız kazıyı kesip geçtiğini hatta 5 metre yer değiştirdiğini gördük” sözlerini kullandı.
‘Burada çıkacak bilimsel bulgular çok önemli’
“Proje devam ederken zelzele meydana geldiği ve fay kırıldığı için çalışmamız oldukça ilerledi. Fay kırığında yaptığımız hafriyatlar ve gölde gerçekleştireceğimiz ek çalışmalar ile fay üzerinde meydana gelmiş eski zelzelelerin birçoğuna ulaşacağız. Biz bu fayın ne aralıklarla kırıldığını anlamış olacağız. Burada çıkacak bilimsel bulgular çok kıymetli.
Çünkü bu kadar büyük ölçekli zelzeleler bu fay üzerinde bir insanın ömründe görebileceği sıklıkla yaşanmıyor. Fay üzerinde hassas haritalama çok değerli. Harita Genel Komutanlığı’nın bize sağladığı yüksek sayısal topoğrafik modeller ve yüksek çözünürlüklü uydu imajlarını kullanarak çok daha hassas fayları görüntüleyip haritalayabiliyoruz.”
1999 sarsıntısından sonra kaymalar devam etmişti
“Hassas haritalandırmada gerek doğal gaz boru sınırlarının gerek içme suyu sınırlarının fay tarafından kesildiğini gördük” yorumunu yapan Uçarkuş şunlara vurgu yaptı:
“Deprem esnasında da bu sınırlarda hasarlar oluştu. Hassas haritalama sonucunda bu riskleri gidermek mümkün. Tedbirler ve mühendislik çalışmaları ile riskler azaltılabilir. Sarsıntı ile bu fay kırıldı lakin zelzele üretmeden bu fay asismik formda kaymaya devam edecek. 1999 zelzelesinden sonra da kaymalar devam etmişti.
Altyapı hasar görmeye devam edecek. Zelzele oldu bitti diye temel alt yapıları eskisi üzere onarmamak gerekiyor. Kaymaya karşı raylı mühendislik sistemleri ile muhafaza altına almak gerekiyor. Yeni planlamalarda da fay zonundan uzak durmak gerekiyor.”
Adıyaman Gölbaşı sulak bir alan
Uçarkuş, “Afet, imar ve risk planları bu bilgiler çerçevesinde ele alınmalı. Örneğin, Adıyaman Gölbaşı. Burası aslında sulak bir alan yani bir tarım toprağı. İlçenin yüzde 70’inin hasar gördüğünü biliyoruz. Bu alanları doğal haline geri bırakmak gerekiyor. Tabiattaki fonksiyonuna geri dönecek.
Yerleşimlerimizi de faydan sakınacak formda biraz daha temel kayaların üzerine yine yapılandıracağız. Halk yaşadığı bölgeden ayrılmak istemeyebilir lakin zelzele artık burada olmaz diye düşünmemek gerekiyor. Bu sefer sarsıntı üretmeyen hareketlerle orada alt yapı sorunları ile baş başa kalacaklar. Zirvelere yerleşmek o bölgeyi terk etmek manasına gelmez. O bölge fonksiyonuna uygun kullanılıp tekrar yaşatılabilir” halinde konuştu.
‘İstanbul’da son 500 yılda…’
Uçarkuş, Kuzey Anadolu fayında çok daha uzun vakittir ve sayıca daha fazla bu tip bilimsel çalışmaların yapıldığını belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Beklenen Marmara Sarsıntısına yönelik çalışmalarda Doğu Anadolu Fayında elde ettiğimiz bu bilgilere ulaşıldı. Nerelerde sismik boşlukların olduğuna dair yahut zelzele tekrarlama aralıklarının ne kadar olduğuna dair daha fazla hakimiyetimiz var. Marmara’da en büyük avantajımız İstanbul’un uzun tarihî geçmişi. Yalnızca son 500 yıla baktığımızda 1509, 1576, 1894, 1912 sarsıntıların varlığını biliyoruz.
Marmara’nın içindeki faylar münferit olarak tek başlarına kırılıp zelzele üretiyor. Tek bir fay kırılmıyor farklı fay sistemleri farklı başka zelzeleler üretiyor. Artık İstanbul’da sarsıntı olacak mı sorusunu sormak anlamsız. Sarsıntılara karşı alınacak tedbirlere odaklanmalıyız. Afet sonrası planlamalara değil afet öncesi planlamaya odaklanmalıyız. İmkanımız ve vaktimiz varken yapı stokunu sağlamlaştırmamız gerekiyor.”