Zeminin yaklaşık 15 metre altındaki mühürlü bir kaya çatlağı, son 2 milyar yıldır mikropların konutu olmuş; yani bu türlü şartlarda keşfedilen en eski yaşama. Yaklaşık 30 santimetre boyutunda olan ve Güney Afrika’daki Bushveld Volkanik Kompleksi’nin altından çıkarılan örnek, evvelki mikrobiyal rekor sahiplerinden 1,9 milyar yıl kadar eskiye uzanıyor. Bulgular, araştırmacıların sadece Dünya üzerindeki değil, (eğer varsa) Mars üzerindeki evrimsel ömrün da birinci evrelerini daha düzgün anlamasına yardımcı olabilir.
Populer Science Türkçe’nin haberine nazaran üç gün evvel Microbial Ecology bülteninde yayınlanan bulgular, Tokyo Üniversitesi Dünya ve Gezegen Bilimleri Kısmında çalışan ve evvelki en eski hayat biçimlerini 2020 yılında doğrulayan bir araştırma grubundan geliyor.
Tokyo Üniversitesi Lisans Üstü Fen Bilimleri Fakültesinde çalışan makale baş müellifi ve yardımcı profesör Yohey Suzuki, yaptığı bir açıklamada “2 milyar yıllık kayaların hayat barındırabileceğini bilmiyorduk” diyor. “Bu yüzden çok heyecan verici bir keşif oldu.”
Çağlar boyunca yüzeyden bilinmeyen kalmış mikropların ortaya çıkarılması için araştırmacıların bir canlının yaş ve kökenini belirlemede kullandığı evvelki metodolojileri temel alması gerekmiş. Bunu yaparken de üç tip görüntüleme yaklaşımı (elektron mikroskobisi, floroışıl mikroskobi ve kızılötesi tayfölçümü) birleştirilerek mikrobiyal ömrün hakikaten bu kadar eski mi olduğu yoksa hafriyat ve tahlil esnasında kazara gerçekleşen bir bulaştan mı geldiği belirlenmeye çalışılmış. Araştırmacılar hücrelerin DNA’sını boyadıktan sonra mikropların proteinlerinin yanısıra etraflarındaki kilden hayat alanlarına da bakarak, mikropların hem canlı olduklarını hem de çatlaktaki numuneye mahsus olduklarını belirlemişler.
Mikropların Dünya üzerindeki neredeyse tüm öteki hayat biçimlerinden daha uzun müddet var olmaya devam edebilmesi, büyük ölçüde hayat alanlarından kaynaklanıyor olabilir. Güney Afrika’nın kuzeydoğusunda yer alan Bushveld Volkanik Kompleksi, varlıklı maden yataklarıyla bilinen ve çıkarılan tüm platinin iddiası olarak yüzde 70’ini barındıran, yaklaşık 106.000 kilometre karelik bir bölge. Milyarlarca yıl evvel volkanik magma, Dünya’nın yüzeyinin altında 9 km kadar kalın bölgelerde etaplı biçimde soğumuş.
O vakitten beri çoğunlukla değişmeden kalan bu oluşumlar, mikrobiyal hayatın ağır halde bulunduğu ufak çatlaklar da barındırıyor. Bununla birlikte kil tortusu, kelam konusu çatlakların yakınlarındaki boşlukları kaplamış ve öbür hiçbir şeyin girmesine müsaade vermezken bu küçük canlıları içeride hapsetmiş. Uzmanlar bu durumun, mikrobiyal hayatın neredeyse hiç evrimsel değişim geçirmeden son derece yavaş bir süratte devam etmesi tarafından istikrar imkanı sağladığını düşünüyor. Araştırma kadrosu daha fazla keşif yaparak, insanların gelişinden milyarlarca yıl evvel gezegenin en eski ömür formlarından kimilerinin neye benzediğini ayrıntılı biçimde öğrenmeyi ümit ediyor.
Gelecekteki çalışmalar Dünya üzerindeki canlıların vakitle nasıl evrimleştiğini daha âlâ anlamamızla sonlu kalmayabilir. Araştırma grubu, ek keşiflerin günün birinde Mars’ta ömür bulgusu arayışına da yardımcı olabilmesini umuyor.
Suzuki şöyle açıklıyor:
“NASA’nın Perseverance uzay aracı şu an bu çalışmada kullandığımız kayalara benzeri bir yaştaki kayaları geri getirmek üzere. Dünya’daki örneklerden mikrobiyal hayat bulmak… artık Mars’taki örneklerde neler bulabileceğimiz bakımından beni heyecanlandırıyor.”