Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, gündeme ait değerlendirmelerde bulundu.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in açıklamaları şöyle:
Biz bilhassa son yıllarda daima ulusal iletim şebekemizi alt yapımızı güçlendirdik. Hem de bilhassa komşu ülkeler Avrupa pazarı bakımından baktığımızda onların arz güvenliğini güçlendirecek kıymetli roller üstlendik. Bunlar TANAP, TürkAkım üzere projeler. Biz alt yapımızı güçlendirirken bir kez yeni kaynak girişlerini sağladık. Boru sınırları ile Rusya’dan, Azerbaycan’dan, İran’dan doğal gaz alıyoruz.
Önceden bunlar birer çizgi olarak gelmişti. Artık biz bunların sayılarını ve kapasitelerini de artırdık. İran’dan tek boru çizgisi ile geliyor evet, Azerbaycan’dan yalnızca Bakü-Tiflis-Erzurum sınırı vardı. En son buna TANAP da eklenmiş oldu. TANAP hem Türkiye’ye gaz taşıyor, hem de Avrupa İtalya’ya kadar giden bir boru sınırından bahsediyoruz. Keza Rusya’dan biz evvelce batı çizgisi dediğimiz Ukrayna-Romanya-Bulgaristan üzerinden aldığımız bir boru sınırı vardı. Ardından Mavi Akım devreye girmişti Samsun’dan.
Şimdi ise TürkAkım-2 sınır devreye girmiş oldu. Bunlardan birisi direkt ulusal iletim sistemimize bağlı, TürkAkım-2 ismini verdiğimiz öbür boru sınırı Bulgaristan üzerinden yeniden Avrupa’ya gaz tedariği sağlayan bir proje.
Sadece bunlarla da kalmadık aslında, LNG kapasitemizi sürece kapasitemizi artırdık. Yalnızca iki tane LNG kara terminali varken biri İzmir’de başkası Marmara Ereğlisi’nde, bunlara biz iki tane de FSRU ismi verdiğimiz gemi üzerinde gazlaştırma imkanı olan iki ünitemizi devreye aldık. Biri Hatay Dörtyol’da başkası de yeniden İzmir Aliağa’da. Bir üçüncüsü de yıl sonuna kadar tamamlanacak Saros’da terminal süreçleri bitti oraya da tabi gemi FSRU ile ilgili araçlarımız görüşmelerimiz de devam ediyor. Tekrar yer altı depolarınız olmazsa kış aylarında ağır tüketimin olduğu anlarda sistemin istikrarını müdafaa imkanınız olmaz. Bunun için de ne yaptık, Tuz Gölü devreye girmiş oldu 3-4 sene evvel. 1,2 milyar metreküplük doğal gaz depolama kapasitemiz var. Orada kapasite artırma çalışmalarımız devam ediyor. 2 yıl içinde oradaki kapasitemizi 5,4 milyar metreküpe çıkartacağız. Silivri’de yer altı depomuz vardı yaklaşık 3 milyar metreküplük oradaki çalışmalar da tamamlanmak üzere. Yıl sonuna kadar oradaki kapasitemizi de 4,6 milyar metreküpe çıkartacağız.
Biz bu alt yapımızı güçlendirirken, yalnızca Türkiye’deki talebi karşılamak üzere değil, aslında Türkiye jeopolitik konumu ve coğrafyası prestijiyle da kaynak ülkelere yakınlığı ve talep ülkelere yani tüketim noktalarına yakınlığı prestijiyle son derece stratejik bir yerde bulunuyor. Artık bunu yalnızca biz söylemiyoruz, hem talep tarafındaki ülkeler, komşu ülkeler başta olmak üzere hem de bize gaz tedariki yapan kaynak ülkeler artık Türkiye’nin bu stratejisinin bir an evvel hayata geçirilmesi noktasında da niyetlerini tabir ediyorlar. İşte gaz merkezi aslında tabiri de buradan doğdu.
Türkiye yalnızca gazın ticaretinin yapılacağı bölge ve merkez olmayacak. Tıpkı vakitte dağıtımının da yapılacağı bir merkez olacak. İstanbul’da şu anda bizim bir ulusal güç piyasasını işleten bir borsamız var. Günlük elektrik ve doğal gaz tarafında toptan doğal gaz piyasası da orada çalışıyor. Artık biz oradaki teknolojik alt yapımızı bu yeni merkez için de kullanacağız.
“KARADENİZ GAZIYLA BİRLİKTE KENDİ GAZIMIZI DA SİSTEME VERECEĞİZ”
Dağıtım merkezi yüklü olarak Trakya’da olacak. Zira birçok boru sınırının girdiği yer orası. Tekrar doğudan gelen boru çizgilerinin büyük kısmı aslında batıda termine oluyor sonlanıyor. Bu taraflar prestijiyle baktığımızda önemli bir potansiyel olduğunu söyleyebiliriz. Biz tabi kaynak ülkelere yakınlıktan bahsederken aslında bir taraftan da kaynak ülke olma yolunda da ilerliyoruz. Karadeniz gazı ile birlikte aslında kendi gazımızı da sisteme dahil etmiş olacağız. Oradaki gereksinimlere nazaran bu gazın ihracatı bile gündeme gelecek. Burada değerli olan şu; Kaynak çeşitlinin epeyce fazla olmuş olması ve gazın gaz ile rekabetine bir ortam oluşturulması en değerli araç ve avantaj olarak kıymetlendiriyoruz.
Bugün Avrupa’daki birçok hub noktalarına baktığımızda da bizim kadar kaynak girişi olmayan birçok ülkede aslında sonlu sayıda kaynak girişiyle bu hubları yani merkezleri işletmeye çalışıyorlar. Biz birçok ülkeden kaynak girişi yapacağız ve çok daha avantajlı çok daha rekabetçi fiyat belirlemiş olacağız.
Rusya tabi değerli bir aktör, değerli bir kaynak ülkesi. Daha düne kadar Avrupa’nın kullandığı gazın üçte birini Rusya sağlıyordu. Bizim de baktığımızda tüketimimizin içerisinde yüzde 40’lar mertebesinde Rus gazının yükü var. Ama tek kaynak ile bu merkezleri işletmeniz mümkün değil. Değerli bir aktör olması lazım fakat bunun yanı sıra işte Hazar Bölgesi’ndeki başta Azerbaycan olmak üzere oradaki gazların Türkiye’ye getirilmesi, İran gazı geliyor, keza Irak’ta bir ekip çalışmalar var. Aslında bizim Irak sonuna kadar giden bir boru sınırımız var. Orası yeni bir alternatif olabilir. Tekrar LNG olarak baktığınızda birçok esnekliğe sahibiz. Körfez ülkeleri yani Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Umman buraya gaz gönderebilir ki hakikaten görüşmeler yapıyoruz.
Gelelim Akdeniz’e, Cezayir’den esasen alıyoruz. Libya ile gaz temaslarımız var. Mısır’ın, İsrail’in gazı da gelebilir uygun kaideler sağlanırsa. Hatta Türkiye Afrika’da Nijerya’dan gaz alabiliyor. Yeniden tahminen birçoğumuzun bilmediği Amerika’dan biz LNG alabiliyoruz. Vakit zaman Asya Pasifik pazarlarından gaz alternatifleri ve teklifleri alabiliyoruz. Bu tarafı ile baktığımızda dünyadaki emsal merkezlere nazaran kaynak girişi ve çeşitliliği en güçlü olan ülkelerden birisi neredeyse 15’e yakın ülkeden gaz girişi var. Bu bir avantaj, tabi bahis yalnızca arz tarafı ile de hudutlu değil. Yarın bu getirdiğiniz gazın kullanılması ve satın alınması lazım. Bu tarafı prestijiyle baktığımızda başta Balkanlar olmak üzere yani Avrupa’nın güneydoğu ve doğusundaki ülkeler olmak üzere. Onların da vakit zaman bizimle temasa geçtiğini ve Türkiye’den gaz alma taleplerini olduğunu ben geçmişte de tabir etmiştim. Onları da yeniden bir masa etrafında toplayacağız. Burada kazan-kazan mantığı ile herkesin anlaşabildiği uzlaşabildiği, şeffaf, inançlı bir pazar ve piyasa oluşturma maksadı var.
Bununla alakalı hazırlıklarımızı yapıyoruz. Yıl sonuna kadar evvel kendi yol haritamızı çıkaracağız. Muhtemelen de tahminen ocak-şubat üzere de bir memleketler arası gaz konferansı düzenlemek suretiyle hem kaynak ülkelerini hem de talep, kullanıcı ülkeleri bir ortaya getirmek suretiyle bu pazarın işletilmesi için gerekli olan görüş ve fikirleri alacağız. Sonrasında da zati süratlice bunu devreye koyacağız.
Rusya ile bizim tabi ticaretimiz çok taraflı olarak devam ediyor. Güç en büyük kalemlerden birisi elbet. Turizm var, besin var, öteki emtia fiyatları var. Öteden beri de neredeyse yaklaşık 5-6 yıldır her iki başkan de ulusal paralarla ticaretin önünü açma tarafında niyetlerini söz etmişlerdi. Gelinen bu noktada aslında süreci biraz daha hızlandırmış oldu. Son görüşmelerimizde bir mutabakat kelam konusu. Bununla alakalı olarak tabi teknik bir ekip çalışmaların da tamamlanması gerekiyor. Kısmen Ruble üzerinden ticaret başladı. Bunu önümüzdeki aylarda biraz daha ağır bir halde göreceğiz. Her iki tarafta da bu konuda bir görüş birliği kelam konusu. Tabi bu ulusal paralarla oluyor olması ülkelerin başka yabancı dövizlere, para ünitesinden olan muhtaçlıkları da azaltmış olacak.
Enerji eserleri bilhassa petrol, doğal gaz stratejik emtialar ortasında sayılıyor. Münasebetiyle bazen paranız olsa bile alamayabilirsiniz. Bazen çok ölçüde kaynağınız olabilir lakin satın alamayabilirsiniz. Sattırmazlar, yani pazarlara erişiminizi engelleyebilirler. O açıdan bilhassa Sayın Cumhurbaşkanımızın bu bölgelerle olan sıkı siyasi, iktisadi iş birliğinin meyvelerini de alıyoruz. Bunu rahatlıkla söyleyebilirim. Daha evvel Körfez ülkelerinden LNG ticaretimiz vardı başta Katar olmak üzere. Artık en son geçtiğimiz aylarda Umman’a bir ziyaretimiz kelam konusu oldu. Oradan tahminen LNG ticaretini başlatma imkanımız var. Geçtiğimiz hafta Birleşik Arap Emirlikleri’ndeydik oradan tekrar o denli bir imkan olduğunu değerlendirdik. Endonezya, Malezya’ya gittik. Onlar da doğal gaz üreten ticareti yapan ülkeler. Onlar tabi daha çok Asya Pasifik pazarlarına yakın olduğu için eğiliyorlar.
Ancak şöyle bir gelişme de oldu, bilhassa Malezya için söyleyim. Hem Malezya’da petrol, doğal gaz arama ve üretimine ait hem de Türkiye’de iş birliği yapabilir miyiz bunları konuştuk. Prensipte de görüş birliğine vardık. Bizim artık yeni stratejimiz şu biçimde ilerliyor; Bu ülkelerle yani bizim gaz yahut petrol satın aldığımız ülkelerde o alanlarda üretimde de hisse almak üzere bir fikrimiz, niyetimiz var. Onlar da buna son derece müspet bakıyorlar. Biz onları da Türkiye’ye davet ettik. Türkiye’deki petrol ve doğal gaz arama, üretimde birlikte iş birliği yapabiliriz diye. Bilhassa Afrika başta olmak üzere birçok ülkeden bize son periyottaki bu bizim denizdeki operasyon kabiliyetimizi artırmamızdan ötürü çok teklif geliyor. Oralarda da yeniden bu dost ve kardeş ülkelerle birlikte hareket edebiliriz. İşte yarın bir Cezayir seyahatimiz olacak, tekrar orada bizim LNG aldığımız, petrol aldığımız, petrol eserleri aldığımız kıymetli bir ülke. Orada da kimi projeler var. Onlar da bizi davet ettiler. Bu ülkelerle biz karşılıklı iş birliğine üçüncü ülkelerdeki iş birliğini masaya yatırdık. En kısa müddette de ben meyveleri alacağımızı düşünüyorum.
KARADENİZ’DE YENİ KEŞİF YOLDA
Sakarya Gaz Alanı’nda üretime hazırlık çalışmaları sürüyor. Karadeniz gazını karaya ulaştırmak için deniz altında yapılan boru çizgisi yüzde 97 tamamlandı. (Karadeniz gazı) Mart sonuna kadar birinci gazı sisteme vereceğiz. Bunu herkes mutfağında kullanabilir hale gelecek.